käbir alymlar ýer towalagymyzyň, milýardlarça ýyl mundan ozal bir uly partlama arkaly emele gelenligine ynanýarlar. We ýewropanyň ýadro öwrenme guramasy cern dünýäniň iň uly fizika öwrenme labaratoýisay bolan, şwessariýa we fransiýa serhedinde ýerleşýan labaratoriýasynda uly partlama barlagyny gaýtadan geçirmäge taýýarlanýar. Ýeriň ortaça 100 metr aşagynda ýerleşýän labaratoriýanyň perimetri 27 kilometr!
Barlag, ultra tyz protonlaryň çaknyşygy arkaly geçiriler. barlagyň dowamlylygy 10 ýyl.
barlagyň maksatlary!
Dünýäniň emele gelşine öwrenmek,
atomyň, malekulalaryň we jandarlaryň nähili emele gelenligini öwrenmek maksatlanýar.
Kosmosyň 27% emele getirýän "garaňky madda"-yň nähili emele gelenligini öwrenmek hem maksatlanýar.
barlagyň netijelerine göra şu wagtky ylym kanunlarynyň köpüsiniň üýtgediljegine ynanylýar!
Emme käbir alymlar bu partlamanyň gara deşik(black hole) emele getirjegini we dünýäni içine çekjegini aýtýarlar.
Barlagy geçirjek alymlar bolsa, çaknyşygyň soňunda gara deşikleriň emele geljekligini we gaty kiçi bolanlygy üçin, ýeterlik energiýasynyň bolmanlygy üçin ýok bolup gitjekdiklerini aýtýarlar!
Eksperiment aýyň 10-nda, ýagny şu gün geçiriler!
Uly partlama(big bang) eksperimenti dünýäniň soňymy! ýada ylmyň gaýtadan doguşymy!
-
ultimatum
15 years ago
- Bäh. Bu temany düýn açjak bolyp otyrdym :D
Eksperiment barada gysgaça:
-Bu eksperimendiň üstinde 5000den gowrak fizikdir injinerler 10 ýyl işlediler.
-Bu eksperiment asryn iň uly eksperimendi diýip hasaplanýar.
-Bu proýekte 3,5 müň yewrodan gowrak pul gitdi...
-
ultimatum
15 years ago
- LHC(Large Hardon Collider)
BU eksperiment planlara görä gitse:
100 metr ýeriň aşagynda protonlar 1 sagadyň içinde 10 mlrd km yoly geçerler.(bu protonlar 1600km/h tizlik bn gidip biljek awtomobiller üçin gerekli energiýany öndirmäge ukyply) Soňra bir sekuntda 1000 proton birbirine çakyşdyryljak (collide) Bu çakyşmalryň netijesinde 14 tera elektron wolt energiýasy peýda bolmagyna garaşylýar. Bu ýylylyk Güniň üstindäki ýylylykdan 100müň esse köp.
Bu eksperiment başarnykly geçirilse dünýä öňimizdäki ýyllarda 180 dereje üýtgäýmegi gaty ahmal :P
-
CeriumOxide
15 years ago
-Bu proýekte 3,5 müň yewrodan gowrak pul gitdi...
bäh 3.5 müň ýowro bilen bitýän zat bolsa menem garagumda bir eäperimentjik geçiräýsemmikäm ýa!!!
-
ultimatum
15 years ago
Meşgur ýazyjy Dan brown "perişdeler we şeýtanlar" atly kitabynda 2007-däki eksperimentiň kyýamaty(ahyrzamany) başlatjakdygyny ýazypdy."
Bu bir diňe kaosdan ybaratmyka diýýän. Bu eksperimendi islemeýän naçe müň sany dayawlar bar :D Pullarynyň azalmagyndan gorkýan bolaýmasalar. Meselem nebit gaz kompanýalary...
-
ultimatum
15 years ago
Bu proýekte 3,5 müň yewrodan gowrak pul gitdi...3,5 mlrd yewro gowarak pul gitdi...
bäh 3.5 müň ýowro bilen bitýän zat bolsa menem garagumda bir eäperimentjik geçiräýsemmikäm ýa!!!
hany indi geçirjek bolup gör hany :D
-
CeriumOxide
15 years ago
Meselem nebit gaz kompanýalary...
bäh ultimatum! sen bu tema barada gowy bilýän ekeniň!
bir soragym bar, bir ýerde okapdym "fusion energiýa", şolam şuňa meňzeş, bu eksperiment, fusion energiýasy öndürmeklik bilen bir baglanyşygy barmy?
-
ultimatum
15 years ago
- Bäh. Bilýän yerlemden sorasana :D
Meň biýän zadym ýoklaý. Ýöne dünýäň soňy diýseler gyzyklanaýdym...
Men fusion energy nuclear energynyň has gowragymyka diýip bilýän. Ýagny radioaktiw madda az emele gelýär. Nuclearda uranium ullanylýar, fusionda wodorod ullanylýar. ýa ýalňyşýanmy?
Ýokardaky eksperiment bn baglanyşygyny aýtsak:
Ikisem çakyşma (collide) netijesinde emele gelen kinetik energiýa bn baglanyşykly. Bir logikamyka diýýän menä.
-
Maxat
15 years ago
- sonky döwür üytgeşik habarlara köpelyar, yakynda gidemde tmde-de üytgeşik habarlar çykyp başlapdyr
-
ultimatum
15 years ago
- Nähili üýtgeşik habarlar? Gür ber...
-
Maxat
15 years ago
- doly anygyna yetmedigim üçin yazyp oturmadym, bir dogulan çaga hakynda, "eşiden den bolmaz gören göz bn" diyleni yaly bir zat diysem yalançy
-
Maxat
15 years ago
- experimentin birinji tapgyra şowly geçipdir, 2 proton toparlaryny 27km tunelin içinde bir-birlerine ters yagdayda hereket etdiripdirler, indi tizliklerini yokarlandyryp başda az energyyaly sona baka energyyany kopeldip çaknyşdyrmaga başlarlar, experiment geçirmek we her experimentin netijelerini owrenmekleri bn belli bir netija gelyançaler yylyn ayagyna çenli uzap gider
-
agayunus
15 years ago
- oho ýaman gyzykly tema...
Kosmosyň 27% emele getirýän "garaňky madda"-yň nähili emele gelenligini öwrenmek hem maksatlanýar
patlama nirede ýeriň aşagyndamy ýa asman giňişliginde bir ýerde tunel edilip şo ýerde geçirilýämi?
Dünýäniň emele gelşine öwrenmek,
bäh... owagtky bilen şu wagtky şertleremä deň däl...onsoňam şu partlamalary netijesinde-de bir janlylygyň emele gelerine garaşýalarmyka
atomyň, malekulalaryň we jandarlaryň nähili emele gelenligini öwrenmek maksatlanýar
her experimentin netijelerini owrenmekleri bn belli bir netija gelyançaler yylyn ayagyna çenli uzap gider
nähili netije berjegi gaty gyzykly!!!
-
CeriumOxide
15 years ago
patlama nirede ýeriň aşagyndamy ýa asman giňişliginde bir ýerde tunel edilip şo ýerde geçirilýämi?
Ýeriň ortaça 100 metr aşagynda ýerleşýän labaratoriýanyň perimetri 27 kilometr!
-
CeriumOxide
15 years ago
Men fusion energy nuclear energynyň has gowragymyka diýip bilýän. Ýagny radioaktiw madda az emele gelýär. Nuclearda uranium ullanylýar, fusionda wodorod ullanylýar. ýa ýalňyşýanmy?
fusionda radioktiw madda emele gelmeýär.
şu wagtky ulnylýan we bilinýän ýaderniý energiýada, atomlar böleklere aýrylýar, ýagny ýadrosyny parçalaýarlar,
fusion-da bolsa wodorodyň iztopy bolan deuterium lar güýçli tyzlykda bir birlerine çakyşdyrylyp helium emele getirilýär, we hiç hili howpy ýok.
-
Maxat
15 years ago
- yany bir saytda gabat geldim we hakykat daldirle diysem ynamly saytlarda-da bar eken, experiment geçirilen güni eyran,indonezya, yaponyada 6,7 bal bn yer titrapdir, cern-den sorasana olaryn berjek jogaby "entek biz başlamyzo-ga" bolaymasa, kim bilya bir baglanşygy barmy yokmy, yöne türklen sözü bar "kaza/bela geliyorum demez"
-
CeriumOxide
15 years ago
experiment geçirilen güni eyran,indonezya, yaponyada 6,7 bal bn yer titrapdir
hmm, düýn habarlary görüp otyrkam aýtdylar, meniňem kelläme şol pikir geldi, emma ol ýutlarda ýer titreme köp bolýara, arasynda bir baglanyşyk barmyka bilmedim!
cern ekspertleriniň aýtmagyna görä, eksperiment iki sany çybynyň kakşmagyndan üýtgeşik däl, gorkara zat ýok diýýäler!
-
ultimatum
15 years ago
"eşiden den bolmaz gören göz bn"
Bu Magtymguly atamyzdan setirlermikä diýýädim...
-
agayunus
15 years ago
cern ekspertleriniň aýtmagyna görä, eksperiment iki sany çybynyň kakşmagyndan üýtgeşik däl, gorkara zat ýok diýýäler
häk, şu alymlar ýaman ýeňil ýelpaýlaýalar welin, bir zadyň üstünden barmapbilseler ýagşy.
CeriumOxide telewizordan beter bärde köp bolunýandyr...täzeliklerden habardar edeberiň bizlerem
-
ata
15 years ago
- maksat, çeşme niresi ol ýer titremeler barada, hemme ýerde "ilkinji synag başarnykly tamamlandy" diýýär?!
-
Maxat
15 years ago
- Demlerin sebebi büyük patlama mı?
-
Harmandali
15 years ago
- Barlagyn dowamlylygy 10 yyl diydiniz weli 10 yyllap dowam edermi?! Koplay. Dunyanin emele gelshini owrenjek bolup shu alymlar dunyani weyran ederleray. Nahilegay yonekey bir top dala ekspriment gechirer yaly adamlan yashayan yeri ahyry. Birden bir zat bolaysa name! Yerin nahili emele gelendigini bilenoklar onson onun netijesinin ziyanly bolmajakdygyny nireden bilyalermishin. Bir tarapdan osushun bardygy gowy bolsada beyleki tarapdan gowam dal.
-
Harmandali
15 years ago
- Yrakdaky ol esgerjikleri zombid edendirler. Kellelerine bir programma goyyandyrlar. Shonun yaly grupbalar kop ahyry. Ay shu wagt Ashgabadyn ichinem hemme yerini milise dayylar barlap yor hitrowkadamy bir yerde 2 sany soldaty oldurupdirler ya-da mollany diyyalermi ozem pistalet bilen. Hazir TM hem yaman zayalanyp bashladylay mena sonky eshidyan zatlarym yaman nejis.
Ol yertitiremeler hem shonun tasiri netijesinde bolan bolmagy ahmal.
CeriumOxide 15 years ago
"Meşgur ýazyjy Dan brown "perişdeler we şeýtanlar" atly kitabynda 2007-däki eksperimentiň kyýamaty(ahyrzamany) başlatjakdygyny ýazypdy."