Ensiklopediýalary bilen adygan

Fran­suz ýa­zy­jy­sy, fi­lo­so­fy we en­sik­lo­pe­di­ýa­çy­sy De­ni Did­ro 1713-nji ýy­lyň 5-nji okt­ýab­ryn­da Fran­si­ýa­nyň Şam­pan we­la­ýa­ty­nyň Langr şä­he­rin­de dün­ýä in­ýär. Ene-ata­sy­nyň is­le­gi bi­len ýaş De­ni özü­ni ru­hy taý­dan ösü­şe taý­ýar­la­ýar. Ol 1723-1728-nji ýyl­lar­da Pa­riž­dä­ki iki kol­lej­de okap bi­lim al­ýar. Ol 1732-nji ýyl­da Pa­riž uni­wer­si­te­ti­niň sun­gat fa­kul­te­ti­niň ma­gistr de­re­je­si­ni al­ýar. Did­ro 1743-nji ýyl­da An­na An­tua­net­te Şam­po­na öý­len­ýär. Did­ro 1747-nji ýyl­da fi­lo­sof we ma­te­ma­tik dos­ty D’Alam­ber Žan Le­ron bi­len bir­lik­de “Yl­ma, sun­ga­ta we se­net­çi­li­ge ba­gyş­la­nan en­sik­lo­pe­di­ýa ýa-da dü­şün­di­riş­li söz­lü­gü­niň” üs­tün­de iş­le­mä­ge ça­gy­ryl­ýar. Bu söz­lük bir­ba­da Ef­ra­im Çem­ber­siň (1728) “En­sik­lo­pe­di­ýa­sy­nyň” ter­ji­me­si diý­lip baş­lan­sa-da, Did­ro­nyň we D’Alam­be­riň bi­le­lik­dä­ki ta­gal­la­la­ry ne­ti­je­sin­de, Fran­si­ýa­nyň şol dö­wür­dä­ki ylym-bi­li­mi­niň äh­li ugur­la­ry­ny öz içi­ne al­ýan ese­re öw­rül­ýär.
1772-nji ýyl­da “En­sik­lo­pe­di­ýa­nyň” bi­rin­ji ne­şi­ri ta­mam­lan­ýar. Bu iş 25 ýy­la çek­ýär. En­sik­lo­pe­di­ýa 28 jilt­den yba­rat bo­lup, onuň 17 jil­di ma­ka­la­lar­dan, 11 jil­di hem su­rat­lar­dan yba­rat bo­lup­dyr. Al­ty müň ma­ka­la ýa­zan Did­ro­dan baş­ga, ony dö­ret­mä­ge ýe­ne-de köp san­ly meş­hur fi­lo­sof­lar çe­ki­lip­dir.
“Fi­lo­so­fik pi­kir­ler” (1746) we “Al­le­ýa ýa-da skep­ti­giň ge­ze­len­ji” (1747) at­ly il­kin­ji eser­le­rin­de ol yla­hy-fi­lo­so­fik tag­ly­ma­ta eýer­ýär. Did­ro bir­nä­çe pýe­sa­la­ryň we ro­man­la­ryň aw­to­ry­dyr. 1750-nji ýyl­da onuň “Ogul we päk ah­la­gyň sy­na­gy” we “Maş­ga­la­nyň ata­sy” ýa­ly iki pýe­sa­sy ne­şir edil­ýär. Did­ro­nyň esa­sy çe­per eser­le­ri­niň ha­ta­ry­na “Mo­nah ze­nan” (1760) po­wes­ti, “Ra­mo­nyň ýe­ge­ni” (1779) ro­ma­ny, “Tak­dy­ra ten be­ren Žak we onuň ho­ja­ýy­ny” (1773) ro­ma­ny gir­ýär.
Did­ro 1773-1774-nji ýyl­lar ara­ly­gyn­da Rus­si­ýa sy­ýa­hat ed­ýär we Pe­ter­burg­da ýa­şa­ýar. Ol 1773-nji ýyl­da Pe­ter­bur­gyň Ylym­lar aka­de­mi­ýa­sy­nyň hor­mat­ly ag­za­sy bol­ýar. Soň­ky ýyl­lar­da Did­ro ede­bi tas­la­ma­la­ry bi­len meş­gul­lan­ýar. De­ni Did­ro 1784-nji ýy­lyň 31-nji iýu­lyn­da ara­dan çyk­ýar.