Türkmen dünýäsiniñ Oguz hany hakyndaky ýazgylary Gadymy Hytaý çeşmelerinden agtaryp tapan bu alymy geliñ tanalyñ, ömri döredijiligi bilen tanyş bolalyñ.
Nikita Ýakowlewiç Biçuriniñ  (Никита Яковлевич Бичурин) (d. 29 Awgust 1777 - ö. 11 Maý 1853) meşhur ady Sümbül ýa-da Iakinf  (Иакинф) bolupdyr. Çuwaş asylly taryhçy we ilkinjileriñ hataryndaky sinologlaryñ biri hasap edilipdir. Kazanda din akademiýasynda bilim alan bu alym uly derejelere ýetip monastyrlyk edipdir. 1802-nji ýylda saçyny syryp Sümbül ady bilen 14 ýylyny Hytaýyñ Pekin şäherinde misýonerlik edip geçirýär. Ol şol ýerde Hytaý taryhyny, dilini we beýleki gündogar halklarynyñ taryhyny öwrenmäge başlaýar we bu ugurda meşhurlyga eýe bolýar.
Birnäçe antik we orta asyr Hytaý golýazmalarynyñ terjimesini we düşündiriş sözlüginiñ üstünde işleýär. Soñra eserleri Rusça, Çuwaşça we gadymy Ýunan dillerinde tejime edipdir. 1837-nji ýylda Rus imperiýasynda ilkinji bolup Hytaý okuwyny açýar. Sinologiýa hususynda eden işleri üçin Russiýa, Fransiýa, Anliýa we Germaniýadaky akademiýalaryna saýlanypdyr. Dört sapar Demidow Sylagyna eýe bolupdyr.

Eserleri:

1. Записки о Монголии. Т.1-2 . — СПб., 1828. — 339 с.

2. История первых четырех ханов из дома Чингисова. — СПб., 1829.

3. Описание Чжунгарии и Восточного Туркестана в древнем и нынешнем состоянии. — СПб., 1829.

4. Китайская грамматика. — Кяхта, 1831. — 32 с.

5. История Тибета и Хухунора с 2282 г. до Рождества Христова 1227 г. / пер. с кит. монахом Иакинфом Бичуриным: в 2 ч. — СПб., 1833.

6. Историческое обозрение ойратов или калмыков с XV столетия до настоящего времени. — СПб., 1834.

7. О шаманстве // Отечественные записки. — 1839. — № 6. — С. 73-81.

8. Забавные известия о России в китайской географии // Санкт-Петербургские ведомости. — 1840. — № 188.

9. Китай, его жители, нравы, обычаи. — СПб., 1840.

10. Отрывки из путешествия по Сибири // Русский вестник. — 1841. — Т. 4, № 10. — С. 74-94.

11.Замечания на статью под заглавием: "Шесть сцен Ононского пастуха" // Москвитянин. — 1844. — Ч.2, № 4. — С. 330—337.

12. Китай в гражданском и нравственном состоянии, 1848

13. Географический указатель мест на карте к истории древних среднеазийских народов. — СПб.,1851. — 115 с.

14. Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена: в 3 ч. — СПб, 1851.

15. Автобиографическая записка // Ученые записки АН по 1 и 3 отд. — 1865. — Т.3, вып. 5. — С. 665—672.

16. Прогулка за Байкал // Телескоп. — 1883. — Ч.13, № 4. — С. 559—571.

17. Из китайских представлений о России // "Арабески" Истории. Т. 2: Русский разлив. — М.,1906. — Вып. 3-4. — С. 262—266.

18. Байкал // Северные цветы на 1832 год / изд. подгот. Л. Г. Фризман. — М.,1980. — С. 34-42.


Çeşme:

1. Bellér-Hann, Ildikó, haz. (2007). Situating the Uyghurs Between China and Central Asia (illustrated bas.). Ashgate Publishing, Ltd.. ISBN 0754670414. ISSN 1759-5290. Erişim tarihi: 10 March 2014.

2. Popova, I. F.; Miasnikov, V. S. (2002), "N. Y. Bichurin as a Translator", Far Eastern Affairs 30 (3): 113–127. Translation of an earlier paper by B. I. Pankratov, with introductory notes.

3. P. V. Denisov, Nikita Iakovich Bichurin: Ocherk zhizni i nachnoi deitel’nosti. Cheboksary, 1977.

4. L. N. Gumilev, M. F. Khvan (compilers), Sobranie svedenii po istoricheskoi geografii Vostochnoi i Sredinnoi Azii Cheboksary : Chuvashskoe Gos. Izd-vo, 1960.

5. N. IA. Bichurin (Iakinf), Sobranie svedenii o narodakh, obitavshikh v Srednei Azii v drevnie vremena / Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена, 3 volumes, Moscow : Izd-vo Akademii nauk SSSR, 1950-1953. Originally published: St. Petersburg, 1851. Include map in 3 sheets: Karta k istorii narodov obitavshikh v Srednei Azii v drevnii︠a︡ vremena / Карта к истории народов обитавших в Средней Азии в древния времена.

Bilim, Jeksparro tarapyndan 5 years ago
Teswir ýazmak üçin Içeri gir